FORO DE DEBATE SOBRE
A LIBERDADE DE ELIXIR DENDE A DESIGUALDADE: A PROSTITUCIÓN
(Organizada pola REGAI, en O Grove, o 29 de outubro de 2018)
Relatora: María Xosé Porteiro Título: A miña vida ten valor. O meu corpo, non ten prezo. ———————————————-
Estamos a desestabilizar ao patriarcado e este deféndese creando novos corpiños cos que suxeitarnos. Non cabe dúbida de que armamos unha boa lea. O cambio social producido polas ideas feministas é equivalente á abolición da escravitude ou ao contrato social da Revolución Francesa (iso, si, só para homes). Tradicionalmente, tivemos á nosa disposición celas de castigo onde permanecer a cuberto de ansias de liberdade, paralizadas polo medo ao descoñecido que habería fóra. As paredes do fogar fórono, e en moitos casos, ségueno sendo. Os conventos, tamén. Pero nos últimos douscentos anos produciuse unha desbandada xeral e unha boa parte das reclusas saímos correndo cara ao exterior, facéndonos ver e reclamando un espazo propio, colectivo e individual.
Pero o patriarcado non é fácil de vencer. Volve por onde adoitaba con forzas renovadas, co neo-capitalismo, a globalización e a comunicación virtual e universal como argumentos, intereses e métodos ao servizo da súa razón de ser: erradicar calquera tentación de vernos libres nas nosas decisións e iguais en canto a oportunidades.
No histórico encontro mundial de mulleres organizado pola ONU, en Pequín, no xa afastado 1995, estabelecéronse unha serie de situacións encadrábeis no que xa se empezaba a denominar “violencia de xénero”. Entre elas, o tráfico e trata de mulleres para a súa explotación sexual, é dicir, a prostitución de toda a vida. Pasou moito tempo e a situación non fixo se non empeorar, aínda que o positivo é que tamén se incorporou ao debate público-político e o seu visibilización é inevitábel.
As tres grandes mafias globais que xeran maior volume de negocio no mundo son: narcotráfico, trata de persoas para a súa explotación sexual e contrabando de armas. O primeiro e o último perséguense de oficio. O tráfico de mulleres e menores para a prostitución, non, pero move 1.825 millóns de euros ao ano en España, 25.000 no mundo e 12 millóns de mulleres son vítimas de trátaa en 160 países. No noso país a maioría veñen de Romanía, Colombia, Paraguai ou Nixeria.A prostitución como escravitude aínda se ve con tolerancia ou indiferenza; como un asunto privado, a pesar de estar recoñecida desde a Conferencia de Pequín e por organismos internacionais, como ONU-Muller, como unha das peores manifestacións da violencia machista. Pero tamén nos concirne. A neutralidade neste caso é unha forma de complicidade cos criminais.
España é un dos principais destinos do tráfico de mulleres prostituídas: cada ano entran entre 40.000 e 50.000 mozos -moitos, menores- mediante métodos criminais. Tamén somos
o primeiro país de Europa, e terceiro do mundo, con maior número de demandantes de sexo pago, cada vez máis novos, que o fan como unha forma de lecer e entretemento. Luís Mariano García Vicente, profesor de Traballo Social na Universidade Complutense e coautor dun libro sobre o perfil do cliente da prostitución en Madrid, afirma que «para eles, o sexo de pago é algo normal. Igual que consomen alcol e marihuana, a prostitución é unha diversión máis».
O Pacto de Estado contra a violencia de xénero non chega sen tempo. Talvez a unha parte da sociedade custaralle asumir as medidas -e o castigo- que acaben con esta impunidade, pero é probábel que esas mesmas persoas, ou medios, se escandalicen ou difundan informacións sobre como afrontan a súa sexualidade as mozas máis novas, desde idades ben temperás, aceptando tratos vexatorios, submisión ou algún tipo de recompensa. Sobran os exemplos pésimos e os modelos patéticos ao alcance, normalizados, sen reprobación familiar, social ou penal. E non cabe dúbida de que a exhibición e invitación que supoñen os anuncios publicados nos medios, contribúen a ter unha visión confusa como mínimo- sobre algo que se normaliza, difunde e xera modelos de comportamento.
Estamos ante unha secuela que estigmatiza á sociedade, que devén en cómplice por acción ou omisión. É un gravísimo problema social e ético. En 1862, Víctor Hugo escribía nos Miserábeis: «Dise que a escravitude desapareceu da civilización europea, pero non é certo. Existe aínda; só que non pesa xa senón sobre a muller, e chámase prostitución». Desgraciadamente, nada cambiou, máis ben, multiplicouse expoñencialmente. Non podemos seguir permitindo e promocionando o segundo negocio clandestino do mundo con máis beneficios, só por detrás do tráfico de armas e por diante do de drogas, con máis de 12 millóns de mulleres en 160 países traficadas, nun comercio con ganancias superiores aos 25.000 millóns de euros
En España a prostitución foi legal até que se aboliu durante a Segunda República. A ditadura volveu regulala e en democracia está en situación de alegalidade, como exercicio libre e non penado, pero sancionábel en zonas públicas. Os concellos teñen competencias para a regulación nas súas rúas mediante ordenanzas municipais. Non está contemplada no Código Penal, pero si se consideran delito a prostitución de menores, a forzada en maiores e o lucro de que outra persoa exerza a prostitución -aínda que sexa voluntariamente- se hai explotación (as cifras máis conservadoras que se manexan falan de que só este suposto supera o 80 %).
Neste ámbito do si pero non, ou depende, é evidente que o problema non se abordou axeitadamente e, cando se propón ilegalizalo, sempre hai alguén que di que se deixaría sen medio de vida a quen hoxe xa están dentro do negocio dirixido pola terceira mafia organizada máis poderosa do mundo, casualmente, a industria do sexo, que busca integrarse na economía de mercado como unha alternativa laboral aceptábel.
«Pedir que se legalice a prostitución ten que ver con que a maioría das prostituídas son mulleres. Que sindicato podería animar aos parados de ningún sector a prostituírse como saída laboral? Esta nova oferta de traballo do Inem suporía o dereito á formación en cursos -como os que hai de pago nos Países Baixos para aprender todos os aspectos abarcábeis
polo traballo sexual-», en opinión da secretaría da Muller do Partido Comunista de España, como pode consultarse no seu documento 20 razóns para argumentar que a abolición da prostitución é unha liña vermella básica innegociábel.
Só lle engado a proposta de evitarmos o termo abolición cando queremos dicir prohibición.
Polo demais, non podo estar máis de acordo, e vén a conto porque na esquerda próxima a esta ideoloxía hai posicións sindicais a prol do mesmo que estánn a defender a alcaldesa e
o seu grupo: considerar a prostitución e o proxenetismo -que van unidos de seu- como algo separábel da loita contra a trata e o tráfico de persoas. En Barcelona prohibiuse en 2012 con multas de até 3.000 euros para os clientes e até 750 para as prostituídas. Agora, cando por fin hai unha axenda feminista aberta polo novo Goberno, aparece este debate tramposo que beneficia aos capos infiltrados nos poderes que manexan, toleran, comparten, participan ou miran para outro lado, mentres, pásano bárbaro vendo «as rapazas» no ring, para pelexaren na lama, actividade altamente excitante para algúns e máis se elas son feministas. Legalizar a prostitución e darlle cabida no mercado laboral de Cataluña, convertiría nunha hipotética nova Holanda con barrio vermello, escaparates con reclamo cara á rúa e cega ante dereitos humanos fundamentais. Non é a primeira vez que estas formacións -ao igual de Cidadáns, por certo- se decantan pola legalización, pero nas próximas eleccións municipais, esta posición someterase ao voto de quen poderá valorar se é coherente coa defensa dos dereitos das persoas, consentindo, favorecendo e perpetuando que as mulleres traficadas sexan desafiuzadas da súa sexualidade, da súa cidadanía e da súa liberdade. Porén, o Partido Feminista, que forma parte de Esquerda Unida desde o 9 de xaneiro do 2016, manifestou, reiteradamente, que «a formación política que defenda a prostitución non merece a consideración nin de esquerda nin progresista xa que unicamente está a apoiar e reforzando o machismo masculino que realiza a súa sexualidade mediante a humillación e a explotación da muller, o poder do capital, do patriarcado e das mafias que se enriquecen con iso».
A trata e tráfico de mulleres móvese desde a pobreza e a falta de oportunidades nos lugares de orixe cara á primacía do poder do diñeiro nos de destino, onde todo se branquea ao seu paso por caixa. Os datos están a disposición de calquera: as mafias do proxenetismo moven medio millón de mulleres só en España, o país da UE onde a demanda é maior, crece e dáse cada vez desde idades máis temperás. Por se esta reflexión semella demasiado feminista -que o é- apelo ao sentido común: por que non se legaliza o comercio de órganos transplantados se a doazón é voluntaria?
A lexislación sueca en materia de prostitución penaliza sobre todo ao cliente ou prostituídor e con esta medida conseguiu que diminúa de forma notábel. En Holanda a lei é totalmente permisiva co resultado de que a situación das mulleres é cada vez peor, segundo coñeceuse nun recente informe. En Italia exponse unha lei que castigaría sobre todo ás prostituídas, o elo máis débil da cadea… Pero, en xeral, non se enfronta a auténtica raíz do problema: os donos dos clubs que monopolizan cada vez máis a oferta e inflúen sobre a demanda, que recrutan con engano e reteñen contra a súa vontade en franco secuestro a moitísimas mulleres, que abusan da súa necesidade e desamparo para lucrarse e que son
o auténtico sustento das mafias do crime organizado que operan en todo o mundo.
Existiu sempre, dise. E pódese responder que tamén o incesto, o roubo, o asasinato… pero non por iso legalízanse. Animará alguén ás súas fillas para estudar unha formación profesional onde poidan aprender todas as variantes comerciais que a industria sexual considere demandábeis? Inscribiríanse nunha oficina de emprego como traballadora sexual ou instarían as súas amigas, coñecidas, ou compañeiras, a facelo? É un traballo como outro calquera? Non parece que haxa empregos neutros neste campo. E alí onde se normalizou e normativizado a industria do sexo, a carne ofertada sempre ten nome de muller, as tramas mafiosas non só non desaparecen, senón que medran e non se logra que esta actividade alcance un lugar homologábel nos estándares de dignidade esixíbeis ao marco laboral.
A explotación sexual que sufriron miles de galegas emigradas a Cuba entre o século XIX e
o XX viuse reflectida no libro Fillas de Galicia, de Xullo González Pagés, profesor e autor
de estudos de xénero da Universidade da Habana. Máis de 60.000 galegas emigraron soas, vítimas de engano, para terminar prostituídas e marxinadas. Fundaron unha asociación e un hospital que chamaron Fillas de Galicia, para dar asistencia a miles de mulleres que eran excluídas dos hospitais, condenadas pola sífilis ou abocadas a terminar os seus días na máis absoluta indixencia en casas de acollida. Isto ocorría «ante a indiferenza e desamparo dos seus compatriotas, especialmente do Centro Galego, que, desde a súa posición de poder na Habana de entón, ocultouno sempre porque era a cara fea, o que deshonraba á comunidade de inmigrantes españois». Outras voces, como a do xornalista estradense Álvarez Insua, alertaban desde o Diario da Mariña sobre o perigo que corrían as mozas que viaxaban enganadas por promesas de veciños ou familiares sen escrúpulos.Vén a conto lembrar esta pouco coñecida historia para traer ás nosas conciencias a importancia de que desde a política escóitese a reivindicación que desde hai anos expón o feminismo de erradicar trátaa e tráfico de mulleres para esta terrible expresión de violencia machista.
Estamos ante unha secuela que estigmatiza á sociedade, que devén en cómplice por acción ou omisión. Máis de 12 millóns de mulleres en 160 países de todo o mundo son vítimas deste tráfico e comercio de seres humanos, que manexa un negocio superior aos
25.000 millóns de euros. Se isto non interesa, apaga e vamos.
Hai que ir á raíz e procurar as razóns e os argumentos que nos trouxeron ata aquí e agora, onde e cando o noso corpo deveu no noso propio cárcere. A falta doutras roupaxes, o noso corpo espido devén en eficaz corpiño, tanto polo seu aspecto como polo uso que se fai do mesmo. A esixencia de carnes pretas incluso a partir da madurez vital, o repasado facial con agulla e tesoira ou con inxeccións paralizantes da actividade muscular, tacóns como rañaceos para que camiñar ou moverse sexa unha tortura que desmotive a acción, quirófanos dispostos a transformarnos en adolescentes eternas en loita permanente co natural envellecemento celular… Son moitos e moi elevados muros cuxa mera presenza desanima e confunde. Cada acción, cada avance neste campo, tivo a súa reacción. Unhas veces abertamente belixerante, outras, sutilmente inoculada a través de mensaxes politicamente correctas pero con intencións avesas. Non vou recrearme en contar de novo
o pasado. O histórico está cada vez máis investigado e o recente témolo ao alcance da man. Se querería, en cambio, analizar esta última -que non final- ofensiva que vivimos nas sociedades occidentais.
Nestes novos modelos, o noso corpo ten de ser exposto ao máximo para o que se nos impón unha loita contra nós mesmas na que a sensatez ten que dobregarse para conseguir a aceptación da mirada allea. As máis novas están a padecelo dunha maneira especialmente cruel. Os niveis de esixencia nos estándares que gustan ao home de hoxe impoñen un único modelo posible de beleza “sexy”, levada á esaxeración e inspirada polos estereotipos que a mafia do comercio sexual ha dado en normalizar a través, sobre todo, dos medios de comunicación de masas. A hipersexualización das nenas desde a máis tenra infancia é patética e perigosa, pero o modelo repítese ata a saciedade. O rosa volveu rodeado de abelorios, pezas elásticas e maquillaxe tamén para as máis pequenas. Pretenden devolvernos a “o noso sitio” e neutralizar o efecto revolucionario das novos paradigmas.
A hipersexualización das nenas desde a máis tenra infancia é patética e perigosa, pero o modelo repítese ata a saciedade. O rosa volveu rodeado de abelorios, pezas elásticas e maquillaxe tamén para as máis pequenas. Algo tería que ver ocustionamento que o feminismo fai dos roles clásicos que nos foron impostos, a modo de división do traballo, ao longo dos tempos: Eva, a nai reprodutora e coidadora, afastada da árbore do coñecemento, encerrada no privado. Lilith, o corpo de muller utilizábel para o pracer, encerrada no público, entendido como compartido. Xa que teimamos en saír do prototipo materno, lévannos a todas ao outro porque ambos son os espellos onde se nos ensina como debemos ser. En calquera dos casos, sempre en función das necesidades e os desexos da outra parte.
Porque o feminismo tamén cuestionou a propiedade. É evidente que se non estamos entre reixas, ou nunha gaiola, deixamos de ter propietario. Aquí entra en xogo o gran vínculo
entre patriarcado e capitalismo. A dominación dun sexo sobre o outro. Dominus- dómine. Señor… Amo: “ou miña ou de ninguén, nin sequera túa…”
E algo máis, as feministas convertemos en demanda xeral a recuperación do dereito das mulleres para decidir sobre o noso corpo. O mesmo ao que se volve a ver como un envase para xestar ou un xoguete sexual para ser usado e arrinconado. Somos moi ambiciosas… E o que falta por chegar. Por iso non debemos deixarnos confundir polas mensaxes construídas para deconstruír á nova muller, libre, con todos os dereitos, incómoda para moitos, pero disposta a crecer sen límites ata onde o seu interese e a súa capacidade permítanlle. Con todo, é imprescindible que esteamos alerta. A cada momento, morre unha parte de nós como xénero e hai que facela renacer. Xa sabemos que a violencia machista busca castigo exemplar e desestimiento. Pero seguirémolo denunciando. Aproveito para iso esta reflexión final sobre esa morte social que é o silencio imposto pola ocultación dos valores feministas, mesmo, en persoas de enorme relevancia pública.
Á pregunta da xornalista Rita Álvarez Tudela sobre “que lle gustaría ver nos próximos anos?, Mary Beard, premio Princesa de Asturias de Ciencias Sociais, responde: “Gustaríame que as vantaxes que trouxo o feminismo se propagasen de forma máis extensa. Tristemente, aínda creo que só as mulleres máis privilexiadas e con máis recursos teñen a maioría deses beneficios. E tampouco creo que cheguen a todos os espectros sociais, porque ao aumentar a austeridade son as mulleres máis pobres as que máis sufren. Tamén espero que a forma na que falamos das mulleres e a linguaxe que usamos cambie. No Reino Unido aínda é unha especie de crítica dicir que unha muller é ambiciosa, pero iso non ocorre cando dicimos que un home é ambicioso.” Feminista exercente, entre os méritos valorados polo xurado que fallou o premio non se menciona esta calidade. Poderiamos estar afeitas a que se ignore que intelectuais como Beard teñan activada a mirada violeta, pero, entón, renunciariamos ao compromiso coa visibilización da discriminación, da desigualdade, da violencia que xeran o machismo rampante co seu aliado, o capitalismo sen andrómenas.
O medo das mulleres é unha das armas máis letais do patriarcado. Desde o medo aos nosos propios compañeiros de vida, aos propios fillos, aos nosos pais, ás nosas nais reprodutoras e amestradas como mantedoras dos modelos conservadores e tradicionais segundo de que país, relixión ou filosofía esteamos a falar- ata o medo para facernos escoitar e a facernos ver na esfera pública porque seremos clasificadas como futuros expedientes X. Como incómodas modelos a seguir que poden chegar a ser un perigo real para dinamitar as fortificadas barreiras que nos son impostas.
Xa non poden queimarnos nas fogueiras, pero somos as novas bruxas deste medievo futurista no que perviven costumes ancestrais venerados como tradicións que nos arrincan ou nos suturan os órganos sexuais para convencernos de que só somos máquinas reprodutoras, no canto de seres que poden amar, gozar, ser amadas, felices, dar e sentir pracer…; ou aqueloutros nos que as esposas non teñen por que seguir vivindo cando o home ao que a súa familia a entrega, debe ser incinerada viva xunto ao cadáver do seu amo porque son só unha extensión do seu propietario… Ou, naquelas outras sociedades que aparentan ir á contra deses pobos “atrasados”, pero que comparten a mesma ansia de dominarnos e para iso inventan novas relixións modernas dirixidas ao noso ego para converternos en mozas infinitas, sen dereito ao respecto que dá a sabedoría e a experiencia do paso dos anos, sempre xuvenís, sempre desexábeis, sempre sometidas, impoñéndonos
o absoluto e masoquista convencemento de que para ser bela, hai que sufrir. A beleza… todo un tema para falar da violencia, que non dará tempo a máis que suxerir hoxe aquí.
Queren castigarnos por preferir parecernos a Lilith e por reivindicar a parte de Eva que o paradigma misóxino impuxo como o grande erro que expulsou á Humanidade do Paraíso, trastornando incluso o mito e facéndonos crer que o pecado orixinal recaía sobre nós porque a nai primixenia “quería comer o froito da árbore do coñecemento”. Haberá algo máis perverso que converternos en medorentas do saber, mediante chips incrustados no cerebro desde que temos memoria, transmitidos de muller a muller polos séculos dos séculos…? Aciagas maquinacións dos gardiáns do Templo do Poder. E digo poder, sen máis, porque engadirlle patriarcal é redundar.
E así poderiamos seguir explicando o que nós sabemos xa máis que ben, pero que cando o comunicamos tarda nanosegundos en ser borrado da memoria colectiva, coma se o mesmo chip no que nos encadran os paradigmas, tivese a capacidade de resetear a
comprensión dos mecanismos que nos fan repetir, monótona pero eficazmente, os mesmos comportamentos de sometemento a un ser superior: O amor romántico como escusa para a entrega total; a maternidade entendida desde o punto de vista do home; o control dos nosos corpos (os nosos templos) nas mans de tolos con traxe de ministro ou birrete de xuíz; o acceso ao traballo como un imposible que faga compensatorio que segamos na casa sendo as mans coidadoras, as mans educadoras, as mans traballadoras sen remuneración, porque iso abarata o sistema e péchanos nun cárcere non por evidente menos enxalzada.
Antes dixen que o poder era patriarcal ou non era poder. Agora digo que a revolución contra
o poder, a loita contra a explotación, contra a destrución do planeta, contra un modelo caduco e mesquiño, será feminista, ou non será. Non quero que a responsabilidade de resolver todos os problemas do mundo non sexa atribuída, como algúns seudo- feministos queren agora preconizar. Que cómodos! Pero o que si aseguro é que sen nós, e empezando por nós mesmas, nada vai cambiar. E que non esperemos axuda de ninguén. Síntoo, amigas e compañeiras de viaxe, pero temos que nos decatar, dunha vez por todas, de que o dono da casa non vai ser quen nos axude a derrubala para facer outra que sirva tamén para nós. Porque non somos vítimas, somos revolucionarias: Que nos teman. Que deixen de dar por gañada esta batalla. E canto máis brutal sexa a represión, máis loitaremos por non perder nin un só dereito, nin un só avance, ou mesmo por rectificar aquelas actuacións que sen querer danlles ás aos que nos queren sometidas e sumisas, cos ovarios convertidos en rosarios, con linguas cortadas e os pés torturados para non avanzar. Que se esquezan diso. A nosa voz non a poderán apagar. A nosa seguridade na necesidade deste esforzo -beneficioso para a Humanidade no seu conxunto- é unha arma pacífica pero contundente.
Curiosamente, ninguén quere ser cualificado como machista pero non ten custo comportarse como tal. Para ser feminista non hai que ser muller, como para ser ecoloxista non fai falta ser océano. O feminismo é moitas cousas á vez: movemento de transformación e avance social, filosofía, pensamento político, pero, sobre todo, é unha ideoloxía positiva, pacífica, e radicalmente demoledora dos sistemas de dominación patriarcal. Aí radica a súa ameaza e iso explica que a cada avance lle sega un retroceso dirixido con saña e odio desde o outro lado da barreira. O reto está aberto. Como dixo a nixeriana Bisi Adeleye-Fayemi no cume Mundial das mulleres de Pequín, “as ferramentas do mestre xamais desmantelarán a súa casa. Só deixaranos gañarlle de forma provisional, por iso temos que fabricar nosas propias ferramentas, non para os mestres, senón para toda a Humanidade”. Así que hai que tomar nota e seguir no tallo. Queda moito por facer…